Een Schotse koningin
Bij de dood van Elizabeth II
Een jaarlijkse wandeling met vrienden – al veel vaker ergens op de Britse eilanden, en nu in de omgeving van Inverness – viel dit jaar samen met de dood van koningin Elizabeth II.
Tussen de glens en lochs (en enkele pubs) van de Schotse natie die zich al eens bijna losmaakte uit het Verenigd Koninkrijk, en dat misschien ooit werkelijk zal doen, was er tijd om even na te denken over de vrouw die de Unie van Engeland en Schotland heette te belichamen.
De Saltair – de nationale vlag van Schotland; blauw met een wit andreaskruis – ging halfstok, vol overtuiging voor de persoon Elizabeth, van wie veel Schotten houden. Maar met de monarchie op zichzelf hebben ze een dubbelzinniger verhouding. De nieuwe kroondrager, Charles III, voorheen kroonprins, kan in elk geval niet bij voorbaat op dezelfde sympathie rekenen.
En van de huidige Tory-regering in Londen, moeten Schotten in meerderheid al helemaal niets hebben. Schotland stuurde altijd linkse en liberale afgevaardigden naar het landsparlement in Westminster. Maar sinds 2005 zijn de Conservatieven – onder leiding van achtereenvolgens David Cameron, Theresa May, Boris Johnson en nu Liz Truss – daar opnieuw aan de macht. En Londen neemt ook besluiten voor en over Schotland, al heeft dat sinds 1998 een eigen parlement met beperkte bevoegdheden.
De Londense knoet
Het pijnlijkst: de Brexit, die er kwam dankzij de anti-Europese Tory-stemmen in Engeland, terwijl de Schotten en Noord-Ieren in meerderheid tegen het verlaten van de EU stemden. Zo zitten de Schotten voor hun gevoel opnieuw en dubbel onder de Londense knoet. Het heeft de middelpuntvliedende krachten sindsdien alleen maar versterkt.
In het referendum van 2014 koos Schotland er nipt voor om binnen de Britse Unie te blijven. De Scottish National Party (SNP) van de Schotse premier Nicola Sturgeon, die streeft naar een onafhankelijk Schotland, wil een nieuw referendum, al is de kans daarop onder Liz Truss nu nihil. Maar als er verkiezingen komen, ligt het vermoedelijk anders.
Het is denkbaar dat de sympathie-factor van koningin Elizabeth bij het laatste referendum (51-49 procent) de doorslag heeft gegeven. Onder Charles III is dat een open vraag. Vanuit het ‘unionistisch’ perspectief komt het nu waarschijnlijk prima uit dat ze is gestorven in Schotland, in haar geliefde kasteel Balmoral.
Distel, hei
Zo kreeg Edinburgh, de Schotse hoofdstad, de primeur van de rituelen en ceremonies van Elizabeths staatsbegrafenis: de pump and circumstance rond de dood, waarin de Britten meesters zijn. Met een kist onder de koninklijke vlag van Schotland – rode leeuw op geel veld – bedolven onder Schotse bloemen (distel, hei) en militaire dragers in kilt. Daarna pas verplaatst het funeraire circus zich naar Londen. De boodschap, over het graf: met Elizabeth is ook een Schotse koningin gestorven.
En zo ligt daar op een houten katafalk in St Giles Cathedral in Edinburgh niet alleen de kist met het lijk van een geliefde koningin, in langzame pas maandag vanuit paleis Holyroodhouse de Royal Mile heuvelopwaarts gebracht, maar de onzekere toekomst van een onzeker land.
