Buig de kaart

Over het gemak van verdwalen

‘Wie verdwaald is kan zijn huidige positie niet vaststellen ten opzichte van bekende posities…’ Die open deur is het eerste deel van de definitie. Maar Ken Hill, een Canadese hoogleraar in de ‘verdwaalkunde’ voegt eraan toe: ‘…en is ook niet in staat om zich te heroriënteren.’

Daar kan het levensgevaarlijk worden. Want even niet weten waar je ook alweer moest wezen in de autozee op de P3 Lang Parkeren bij Schiphol is één ding. Maar in de mist op een berg of in dichte bebossing zonder kompas, kaart of gps, is andere koek. En zelfs mét, schrijft John Edward Huth in The Lost Art of Finding Our Way – zijn standaardwerk over navigatie.

De mens heeft in zulke omstandigheden een onbedwingbare neiging om in het landschap te zien wat hij wil zien. Een proces dat bekendstaat als bending the map, ‘de kaart naar je toe buigen’. Dus: die heuveltop daar, dat móét wel deze heuvel op de kaart zijn, en het riviertje dat het pad kruist, dat móét wel dit blauwe kringeltje zijn. Toch?

Het kan iedereen overkomen, ook in Nederland. En hoewel het risico dat ze alleen nog je afgekloven skelet terugvinden hier beperkt is, is het toch altijd schrikken hoe makkelijk je zintuigen zich laten bedriegen.

Kevertje

Laatst nog, in het Bergherbos, een stukje heuvelland onder Doetinchem. Ik had een bord staan lezen bij een perceel waar Natuurmonumenten, de eigenaar, bezig was met een ‘noodkap’, om te voorkomen dat de kevers die de fijnsparren en lariksen hadden aangetast zich verder zouden verspreiden. Zulke naaldbomen kunnen op zichzelf wel een kevertje hebben, las ik, maar niet als ze verzwakt zijn na jaren van droogte.

Toen was ik doorgelopen, mijmerend over de lariksbastkever, en die andere kever die meer van sparren houdt en ‘letterzetter’ heet (ips typographus), en dat ik straks eens moest opzoeken waarom.

Intussen was ik een paar kilometer verder gelopen, grofweg rechtdoor, dacht ik, zodat ik nu ongeveer bij mijn geparkeerde auto moest uitkomen. Ik herkende de omgeving al waar ik een paar uur eerder was vertrokken. Toch?

Uit een wandelspecial van NRC Handelsblad
 (Verdwalen, kan dat nog, 20 maart 2021).